Bij de anesthesie van een dier komt heel wat kennis en kunde kijken. Niet elke anesthesie is geschikt voor elke patiënt en vaak moet je extra maatregelen treffen om het zo veilig mogelijk te houden.

In veel gevallen komt het laten slapen van een dier neer op kookboek anesthesie: je gebruikt een aantal middeltjes met een hele lijst werkingen en bijwerkingen. Op die manier kun je een anesthesie krijgen die precies klopt bij DIE patiënt, bij DIE ingreep.

Het is daarom heel lastig om een simpel verhaal te schrijven over “de anesthesie bij gezelschapsdieren”. Maar om een voorbeeld te geven hieronder de meest gebruikte anesthesie. En dat die, in al zijn eenvoud, al best ingewikkeld is.

Domitor Ketamine

Binnen de diergeneeskunde van de gezelschapsdieren (honden, katten, konijnen), is er één manier van anesthesie die verreweg het meest gebruikt wordt: ‘de domitor ketamine anesthesie’.

Heeft uw huisdier een simpele prik in een spier gekregen als volledige anesthesie, dan is de kans groot dat deze methode is toegepast. Ook wij geven met enige regelmaat deze combinatie. Vaak ondersteund met extra pijnstillers en bijna altijd met een infuus en extra zuurstof. Ook houden wij altijd rekening met de leeftijd van de patiënt en eventuele aandoeningen.

Wat doet het

Medetomidine

Productnamen: Sedastart, Sedator, Domitor, Dorbene
Er is ook de moderne variant, die enkel de werkzame variant van de stof heeft (de rechtsdraaiende): Dexdomitor. Het woordje “dex” zegt dat het rechtsdraaiend is.

Dit stofje is een alfa-2 agonist. Het heeft effect op een heleboel processen in je lichaam. Daarvan zijn de volgende het meest relevant voor de dierenarts en anesthesie:

1. het kalmeert (het sedeert)
2. het beïnvloed de bloeddruk (omhoog en daarna omlaag)
3. het beïnvloed de hartslag (langzamer)
4. het is een pijnstiller
5. het remt de ademhaling
6. bloedsuiker stijgt
7. urineproductie neemt toe

Voordelen (punt 1 en 4)

Natuurlijk is het kalmerende gedeelte heel fijn als je een patiënt wilt laten slapen. Ook de pijnstilling is een prettige bijkomstigheid.

Grappig genoeg is in sommige gevallen punt 2 en 3 een voordeel. Bij sommige hartproblemen bij katten kan de daling in bloeddruk en het vertragen van het hart juist er voor zorgen dat het beter werkt. Maar daarbij moet goed beseft worden dat je wel eerst een bloeddruk stijging krijgt, er toch uitdroging optreedt door meer urineproductie EN de patiënt ook weer wakker moet worden, waarbij de bloeddruk weer zal stijgen.

Nadelen (punten 2, 3, 5, 6 en 7)

Maar met de bloeddruk, snelheid van het hart en het toenemen van de urineproductie moet je wel uitkijken. Dat kan ongezien heel wat schade aanrichten.

Je bloed (en bloeddruk) is namelijk heel belangrijk om al je organen van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. Een dalende bloeddruk, een langzamer kloppend hart en uitdroging door meer urineproductie zorgen er allemaal voor dat het spannend wordt of alle organen wel genoeg bloed krijgen!

In eerste instantie stijgt de bloeddruk trouwens, om na ongeveer 20 minuten aardig te dalen. Dat is de reden dat wij bij elke ingreep waarbij we niet kunnen garanderen dat je binnen 20 minuten klaar bent, een infuus aanleggen. Dus ook bij deze simpele vorm van anesthesie komen er toeters en bellen kijken.

Dat het bloedsuiker stijgt is fijn om te weten. Soms wordt bij lastig patiënten dit goedje gebruikt om ze rustig genoeg te krijgen om bloed af te nemen. Dan is de waarde voor suiker dus niet meer betrouwbaar.

Ketamine

Productnamen: Anaestamine, Anesketin, Keta-ject, Ketamine, Narketan, Nimatek

De tweede stof in deze mini-cocktail is ketamine. Een goedje wat niet alleen in de geneeskunde en diergeneeskunde wordt gebruikt, maar ook als illegaal party-drug. Het is een NMDA-antagonist (niet te verwarren met MDMA!). Het doet, net als medetomidine, heel wat dingen in je lichaam. De belangrijkste voor de anesthesie zijn:

1. het kalmeert (het sedeert)
2. het beïnvloed de bloeddruk (stijgt een beetje)
3. het beïnvloed de hartslag (krachtiger)
4. het is een pijnstiller
5. het remt de ademhaling
6. het verhoogt de druk in hersenen en ogen
7. waanvoorstellingen

Voordelen (punt 1, 2 en 4)

Ook hier is het kalmerende gedeelte heel fijn als je een patiënt wilt laten slapen. De pijnstilling is ook mooi meegenomen. Dat het een gedeelte van de nadelen van medetomidine remt door bijvoorbeeld de bloeddruk wat te laten stijgen is ook heel prettig.

Nadelen (punten 3, 5, 6 en 7)

Dat het de hartslag krachtiger maakt, lijkt mooi meegenomen, maar is dat niet altijd. Dat zorgt er namelijk voor dat het hart ook meer zuurstof nodig heeft, en dat kan misgaan: patiënten met hartproblemen kunnen dat niet altijd bijbenen EN patiënten onder anesthesie die te weinig zuurstof inademen lopen ook meer risico. Mede daarom is het heel belangrijk dat een patiënt onder anesthesie extra zuurstof toegediend krijgt. Bij twijfel over de toestand van het hart (wat je eigenlijk bij bijna alle oudere dieren hebt) moet je daarom uitkijken met ketamine.

Wist u trouwens dat bij ongeveer de helft van alle dierenklinieken er geen mogelijkheid bestaat om zuurstof toe te dienen tijdens de anesthesie? Veel anderen hebben het wel, maar zien de noodzaak er niet van in.

Ook bij patiënten die net een tik tegen de kop hebben gekregen (door een aanrijding of een valpartij) en oogpatiënten moet je uitkijken met ketamine.

Overige overwegingen

Zoals hierboven al blijkt zitten er toch nog aardig wat haken en ogen aan deze “eenvoudige anesthesie”. Vaak prima te ondervangen met zaken als intuberen, infuus en goed nadenken over de gezondheid van de patiënt.

Ook moet je vantevoren goed nadenken over de pijnlijkheid van de ingreep. Want met de bijwerkingen van deze combinatie is het heel riskant om zomaar een extra pijnstilling met methadon te geven. Dat remt namelijk het hart heel erg af (het gaat langzamer kloppen) en het onderdrukt de ademhaling behoorlijk. Net twee zaken die een patiënt met de “domitor ketamine” combinatie niet zo goed kan hebben.

Ook is het riskant om zomaar, zonder extra infuus, de standaard pijnstillers die vallen onder de NSAIDs te geven. Deze zijn namelijk niet alleen pijnstillend, maar remmen ook een zelfregulerend systeem wat de nieren helpt bij dalende bloeddrukken.

Gelukkig zijn er nog andere manieren van pijnstilling, maar je moet dus blijven opletten!

Vaak belanden we, ook met deze cocktail, in de kookboek anesthesie: sommige bijwerkingen kunnen voordelig zijn, maar dan wil je zo min mogelijk andere bijwerkingen. Dan kun je met doseringen spelen. Maar dan moet er vaak wel iets bijgegeven worden om de patiënt ver genoeg in slaap te krijgen, of om ze genoeg te pijnstillen. Dan heb je het over extra stofjes als de benzodiazepinen (zoals Valium), opiaten (zoals Buprenorfine), anesthesiegassen (zoals Isofluraan) of echte inductiemiddelen (zoals Propofol). Die hebben ook weer hun bijwerkingen, dus het blijft opletten geblazen.