Pijnstilling
Pijn is een beetje een ingewikkeld onderwerp. Er zijn namelijk veel verschillende vormen en oorzaken.
Pijn kan echter ook heel nuttig zijn:
- Het zorgt er voor dat je je hand snel terugtrekt als de theepot te heet is
- Het zorgt er voor dat je de volgende keer wat voorzichtiger bent met dampende theepotten
- Het zorgt er voor dat je de lichte brandwond op je hand ontziet de komende tijd
Maar in een groot aantal gevallen is pijn onnodig en dus een zinloze vorm van lijden. Vooral als de echte kwaal al verholpen wordt, of is, door medisch ingrijpen. Daarnaast is pijn een teken van weefselschade, en als dat een proces is van steeds meer schade wil je dat een halt toe roepen (bijvoorbeeld bij ontstekingen).
De eenvoudigste manier van pijnstilling bespreken is de lijst met medicijngroepen afwerken. Deze gelden ook voor mensen, dus er zullen ook mensen-medicaties genoemd staan. Dat wil niet zeggen dat medicijnen voor mensen ook zomaar bij dieren toegepast kunnen worden! Het effect van medicijnen kan enorm verschillen per diersoort. Dus ga nooit experimenteren om kosten uit te sparen, dat is heel gevaarlijk!
NSAID’s of COX-remmers
Wat doet het
Verreweg de meest gebruikte pijnstilling bij mens en dier zijn de NSAIDs. Deze afkorting staat voor Non Steroidal Anti-Inflammatory Drugs. Oftewel: Anti-ontstekings medicijn wat niet tot de steroiden behoort.
Een nettere naam is COX-remmer, want dat doen ze: Cyclo-oxygenase remmen.
Deze stoffen werken dus door COX te remmen. Een stof die er, onder andere, voor zorgt dat bij weefselschade Prostaglandine aangemaakt wordt. Deze stof zorgt op zijn beurt weer voor pijn en ontsteking. Daarom werken deze pijnstillers niet alleen pijnstillend, maar ook koortsremmend!
Voorbeelden
De bekendste bij mensen zijn Ibuprofen, Aspirine en Diclofenac, maar de complete lijst is enorm lang.
Bij dieren is de lijst ook heel lang, maar de bekendste zijn toch wel Meloxicam (Metacam/Novacam) en Carprofen (Rimadyl/Carporal).
Mens en dier breken dit soort stoffen in heel andere tempo’s af. Het is dus erg belangrijk dat u uw hond of kat niet als een klein mensje behandelt met mensen-medicijnen. Dat is al snel levensgevaarlijk. Paracetamol hoort niet bij deze groep! Daarom wordt er voor gebruik bij mensen wel eens geadviseerd om deze te combineren met bijvoorbeeld Ibuprofen. Bij dieren is paracetamol echter heel gevaarlijk. Vooral bij katten is zelfs een hele lage dosering dodelijk. En ook bij honden is het heel belangrijk te weten hoeveel je maar mag geven.
Ga dus niet zelf dokteren en vraag altijd een dierenarts om advies!
Bijwerkingen en gevaren
Natuurlijk hartstikke mooi dat we medicijnen hebben die zo basaal pijn processen kunnen stoppen. Maar ze zijn niet zonder hun bijwerkingen. Om te beginnen zijn de COX-remmers op zichzelf zuur. Dat kan al voor maagdarm-problemen zorgen.
Daarnaast zijn die vervelende prostaglandines bij pijnprocessen ook de stoffen die voor bescherming in het maagdarmkanaal zorgen. Dus je remt ook de zelfbeschermende werking in het maagdarmkanaal.
Niet voor niets zijn maagdarmklachten de bekendste bijwerking van deze stoffen. Daarom wordt er bij langdurig gebruik vaak gebruik gemaakt van maagzuurremmers en maagbeschermers.
Een andere werking van prostaglandine zit in de nieren: het zorgt ervoor dat de slagaders in de nieren zich meer openen. Dat rem je dus met deze medicijnen. In normale patienten niet zo erg, maar als er verminderde doorstroom is door nierfalen of tijdens anesthesie kan dit problemen opleveren.
Opiaten
Wat doet het
De opiaten zijn hele potente pijnstillers. Door de opiatenwet is het voor de meeste opiaten verboden om ze als eigenaar mee naar huis te krijgen (de uitzondering is Tramadol). Ze worden vooral tijdens operaties gebruikt, waarbij het mooi meegenomen is dat ze, naast pijnstillend, ook algemeen wat verdovend werken. Ze werken in het zenuwstelsel direct in het pad van voelen van pijn. Het wordt daarom ook vaak ingezet als onderdeel van de pijnstilling tijdens operaties.
Tramadol is het buitenbeentje, omdat hij maar op een beperkt aantal receptoren werkt en daarnaast ook nog effect heeft op een aantal andere niveaux. Hierdoor is hij niet zo verslavend en daardoor mag hij dus als tablet meegegeven worden.
Voorbeelden
De lijst van opiaten is vrij lang. In de diergeneeskunde wordt vooral gebruik gemaakt van Tramadol, Buprenorphine, Methadon en Fentanyl. Bij mensen wordt daarnaast Morphine ook vaak gebruikt.
Tramadol en Buprenorphine werken het langst (6 tot 8 uur), dan Methadon (4 tot 6 uur) en Fentanyl het kortst (enkele minuten). Qua pijnstilling en bijwerkingen werkt het precies andersom: Tramadol en Buprenorphine de minste, dan Methadon en als zwaarste de Fentanyl.
Bijwerkingen en gevaren
Omdat de meeste opiaten enkel door medici worden toegediend, hebben zij het meest te maken met de bijwerkingen. De meest relevante hiervan is de onderdrukking van de ademhaling. Daarom is het belangrijk dat er altijd de mogelijkheid tot bewaking van de anesthesie is en eventueel zelfs de mogelijkheid tot kunstmatig beademen.
Lokale pijnstilling
Wat doet het?
Lokale pijnstilling zorgt er, precies op de plek waar je het wilt hebben, voor pijnstilling. Dit doet het door de zenuwen die het pijn signaal doorgeven direct (tijdelijk) het zwijgen op te leggen.
Voorbeelden
Iedereen kent tegenwoordig wel het prikje bij de tandarts in het tandvlees! Een ander voorbeeld is de ruggenprik. Dat dekt ook de meest voorkomende middelen:
Lokaal met een prikje wordt meestal met lidocaine/lignocaine gewerkt. Dat kan bij gebitsbehandelingen, maar ook bij echte operaties gebruikt worden.
De ruggenprik wordt vooral bij orthopedische ingrepen aan de achterpoten veel gebruikt. Hiervoor kunnen opiaten gebruikt worden, maar ook bijvoorbeeld lidocaine.
Overige pijnstilling
Er zijn nog een aantal andere stoffen die pijnstillend werken. Die worden met name ook tijdens narcose en intensieve opnames gebruikt. Enkele voorbeelden zijn (dex)medetomine en ketamine.
Neem altijd contact op met uw dierenarts wanneer u vermoedt dat uw dier pijn heeft!